Uzmanlar, son dönemde İran’ın petrol ihracatında görülen artışın, “ABD’nin başkanlık seçimlerinin yaklaşmasıyla petrol fiyatlarındaki yükselişin önüne geçme isteği ve küresel petrol piyasasında oluşan elverişli şartlardan” kaynaklandığını belirtiyor.
AA muhabirine konuşan İran uzmanları, İran’ın petrol ihracatındaki artışın sebeplerine ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
İranlı Uluslararası İlişkiler Uzmanı Dalga Hatinoğlu, “İran’ın petrol ihracatının artışının ardında ABD’nin yeşil ışık yakması yatıyor. ABD’deki bazı çevreler Kasım 2024’te yapılacak seçimler öncesi ekonominin iyileşmesi için uluslararası piyasalarda petrol fiyatlarının düşmesini istiyor.” dedi.
İran’ın nükleer ve bölgesel faaliyetleri sınırlandırma çabasının da aynı amaca hizmet ettiğini savunan Hatinoğlu, Tahran yönetimin yaptırımlar nedeniyle dünya piyasalarından düşük fiyata satış yapmasının da bir başka etken olduğunu vurguladı.
Hatinoğlu, “İran, yaptırımların bedelini ödüyor. Bu nedenle Çin pazarına ciddi oranda indirimle satış yapıyor.” diye konuştu.
“ABD, İran’ın petrol ihracatına esnek davranabilir”
Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Kenan Aslanlı da İran’ın ham petrol ve kondensat ihracatında son aylarda görülen artışın, küresel petrol piyasasında oluşan elverişli şartlarla ve değişen bölgesel jeopolitik dengelerle ilgili olduğunu söyledi.
Aslanlı, sözlerine şöyle devam etti:
“ABD ile İran arasında, nükleer anlaşmanın daha dar kapsamda yeniden canlandırılması, İran’ın Güney Kore gibi ülkelerdeki dondurulmuş varlıklarının bir kısmının iadesi, esir takası gibi konuları içeren dolaylı görüşmeler yapılmaktadır.
Bu ortamda ABD ve müttefikleri, İran’ın petrol ihracatına yaptırımlar uygulama konusunda daha temkinli ve esnek davranabilirler.”
ABD’nin 2024 yılında yapılacak başkanlık seçimleri öncesinde küresel petrol fiyatlarının yükselmesini istemediğine dikkati çeken Aslanlı, “Rusya’nın petrol ihracatına uygulanan tavan fiyat ve yaptırımlar, Suudi Arabistan’ın ise petrol üretimini azaltma yönünde kararları küresel petrol piyasasında fiyat istikrarı için İran petrolüne talebi daha da artırdı.” ifadelerini kullandı.
Aslanlı, ayrıca İran’ın petrol ihracatının önemli destinasyonu olan Çin’in petrol ithalatının Kovid-19 salgını sonrası ekonomik iyileşme nedeniyle Ocak-Temmuz 2023 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12 artış gösterdiğine işaret etti.
Artan talep ve yükselen petrol fiyatlarının özellikle Çin’in Shandong eyaletindeki bağımsız rafineriler için indirimli İran petrolünü daha cazip hale getirdiğini söyleyen Aslanlı, İran’ın Çin’e petrol ihracatını genelde Malezya ve BAE gibi üçüncü ülkeler aracılığıyla yaptığını kaydetti.
Petrol satışında “fiyat savaşları”
İran’ın yaptırımlar nedeniyle petrolü yıllardır indirim uygulayarak sattığını da vurgulayan Aslanlı, şu ifadeleri kullandı:
“2022 yılının mart ayından itibaren Rusya da ihraç ettiği petrole yaptırımlar nedeniyle iskonto uygulamaya başladı. Ardından bu iki ülkenin Çin, Hindistan ve diğer Asya ülkelerinin petrol piyasalarında fiyat savaşları yaşandı.
Şu anda İran’ın iki en önemli petrol türü olan “Iran Heavy” ve “Iran Light” küresel ve bölgesel petrol piyasalarında Brent petrolüne göre varil başına 10 dolardan fazla indirimle satıldığı farklı kaynaklarca beyan edilmektedir.”
Akademisyen Aslanlı, petrol fiyatlarıyla ilgili ilginç bir noktanın ise ihraç edilen İran petrollerine hiçbir zaman Rusya için uygulanan tavan fiyat benzeri bir yöntemin uygulanmaması olduğunu dile getirdi.
İranlı yetkililer, son günlerde petrol ihracatında artış olduğu yönünde açıklamalar yapıyor.
ABD, 2018 yılında eski Başkan Donald Trump’ın nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından İran’a yönelik ekonomik yaptırımları artırmış, petrol satışını da sınırlandırmıştı.
İran Petrol Bakanlığı’nın verilerine göre, ABD nükleer anlaşmadan ayrılmadan önce Nisan 2018’de günlük 3,8 milyon varil ham petrol ve kondensat üretimi yapan Tahran, bu miktarın 2,8 milyon varilini ihraç ediyordu.
İran Bütçe ve Planlama Kurumu Başkanı Davud Menzur, 13 Ağustos’ta yaptığı açıklamada, ülkesinin günlük petrol ihracatının 1 milyon 400 bin varili aştığını kaydetmişti.
